Fak-Fuk-Fon’da “sigara reklamı” krizi TBMM’de

Turgut Özal döneminde kurulan ve kamuoyunda fakir-fukara fonu olarak tanınan Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’nın resmî internet sitesindeki tam sayfalık tütün ürünü reklamı şaşkınlık yarattı. CHP Bursa Milletvekili Kayıhan Pala, Bilecik’in Osmaneli ilçesinde faaliyet gösteren Osmaneli Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı’nın resmî internet sitesinde https://osmanelisydv.gov.tr/iqos-iluma-tutun-isitma- teknolojisinde-yeni-bir-donem/ yer alan tütün ürünü (ısıtılmış tütün ürünü cihazı) reklamı hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanlığı’na soru önergesi verdi. İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya’nın yazılı olarak yanıtlaması talebiyle 26 Aralık 2024 tarihinde TBMM’ye iletilen soru önergesinde, Pala, bir mülki idareye bağlı resmî kurum tarafından doğrudan tütün reklamı yapılmasının hem hukuki açıdan hem de idari açıdan büyük çelişkiler barındırdığını vurguladı.

“Devlet Kurumundan Tütün Reklamı Yapılması Kabul Edilemez”

CHP’li Pala, tütün ürünlerinin reklamı ve tanıtımının 4207 sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun başta olmak üzere birçok yasal düzenlemeyle açıkça yasaklandığına dikkat çekti. Pala, “Bir mülki idare, yürürlükteki yasalarla açıkça yasaklanmış bir ürünü tanıtıyor. Üstelik bunu resmî bir kurumun internet sitesinde yaparak kamu düzenine de aykırı davranıyor. Bu durum hem hukuki açıdan hem de kamu yönetimi anlayışı bakımından kabul edilemez,” dedi.

Vakfın kuruluş amacı toplumsal faydayı ve ihtiyaç sahibi yurttaşları desteklemek olduğu halde, tütün ürünü reklamı yapmakla mevzuata aykırı bir  davranış  sergilediğini  belirten  Pala,  “Bir  sosyal  yardımlaşma  ve dayanışma  vakfı,  hizmet  alan  yurttaşların  sağlığını  önceliklendirmesi gerekirken; zararlı bir ürünün reklamını yaparak kuruluş amacına taban tabana zıt bir pratik sergilemiştir. Bu durum, vakıfların mevzuatına göre para cezası dâhil çeşitli yaptırımları da gündeme getirebilecek kadar ciddidir,” ifadesini kullandı.

“Halk Sağlığını Tehdit Eden İçerik, Resmî Sitede Yer Alamaz”

Pala, söz konusu içeriğin hem halk sağlığına zarar verdiğini hem de yasal mevzuata aykırı olduğunu belirtti. Mevcut yasa ve yönetmeliklerin tütün ürünleri ve bunların türevlerine yönelik her türlü reklamı yasakladığının altını çizen CHP milletvekili, “Devlet kurumuna ait bir internet sitesinde, vatandaşların sağlığını ciddi ölçüde tehdit eden bir içeriğin yer alması hiçbir şekilde mazur görülemez. Burada sadece bir kurumun kurumsal hatası değil, aynı zamanda kamu yönetiminde şeffaflık, hesap verebilirlik ve sorumluluk ilkelerinin ihlali söz konusudur. Kamu, vatandaşların ihtiyaçlarını gözeterek düzenlemeler yapar, halk sağlığını korumakla mükelleftir. Tütün şirketlerinin, ülkelerin kanunlarını aşarak insanları bu ürünleri kullanmaya teşvik etmeleri bilinen bir ticari stratejidir. Ancak resmî bir sitede bu tip reklamlara yer vermek, ilgili kanunların açıkça çiğnenmesi anlamını taşır,” ifadelerini kullandı.

Reklama Göz Yumanlar Kimler?

Pala’nın verdiği soru önergesinde, “Osmaneli Kaymakamlığı’na bağlı bu resmî internet sitesi üzerinden tütün ürünü reklamı yayımlanmasının nedeni nedir?” diye soruluyor. Ayrıca “Bu reklamın yayınlanmasına kim izin vermiştir? Bu konuda hangi kurum veya kişiler sorumludur?” şeklindeki ifadelerle, yetkililerin bu durumu nasıl açıklayacakları da merak ediliyor. Pala, kamuoyunun bu sorulara derhal cevap bulması gerektiğini vurgularken, “Bu gibi durumlarda sadece bir ‘sehven’ ibaresi kullanılarak sorumluluktan kaçınılması kabul edilemez. Halk sağlığı gibi bir konuda daha ciddi ve hesap verebilir bir yaklaşım bekliyoruz,” dedi.

“Tütün Şirketiyle Sağlanan Çıkarlar Nelerdir?”

Soru önergesinde, “Söz konusu reklam için tütün şirketinden nasıl bir çıkar sağlanmıştır?” şeklinde net bir soru yer alıyor. “Eğer burada bir ticari anlaşma veya bir sponsorluk varsa, bu mülki idare web sitesinin ve kamu makamlarının tarafsızlığını da gündeme getirir,” diyen Pala, şeffaflık ilkesi gereğince bu ilişkilerin ortaya konması gerektiğini savunuyor. “Mülki idarenin bir tütün şirketiyle kurduğu ekonomik ya da benzer bir çıkar ilişkisi, idarenin kamu sağlığını koruma görevini zedeleyen bir durumdur,” diye ekledi.

“Soruşturma ve Yaptırım Gündemde mi?”

Pala, önergesinde ayrıca şu hususa değindi: “Bu reklamın yayımlanmasına izin verenler ile yayınlayanlar hakkında Bakanlığınızın herhangi bir soruşturması ve/veya yaptırımı söz konusu mudur?” Bu soruyla birlikte, idari ve hukuki süreçlerin işletilip işletilmediği de sorgulanıyor. Pala, “Uygunsuz bir içerik paylaşıldığında kurumların sadece yayından kaldırmakla kalmayıp, sorumluları hakkında gerekli işlemleri yapması gerekiyor. Çünkü ortada yasal bir ihlal söz konusu. Vatandaşlarımıza, özellikle gençlerimize karşı bir sorumluluğumuz var. Tütün ürünlerinin kullanımının özendirilmesine izin vermememiz gerekiyor. Bu konuda kamu kurumlarına daha fazla görev düşüyor. Beklentimiz, bizzat kamu otoritesinin böylesine kritik bir konuda titizlik göstermesidir,” diyerek konuyu açıklığa kavuşturmanın önemini vurguluyor.

“Benzer Reklamlar Başka Kurum Sitelerinde de Var mı?”

Soru önergesi, “Benzer reklamlar Bakanlığınızın merkez veya taşra örgütlerinin sorumluluğundaki başka web sitelerinde de yayımlanmış mıdır?” sorusunu da gündeme taşıyor. Pala, bu olayı münferit bir hata olarak görmeyip, olası benzer vakaların da araştırılması gerektiğini belirtiyor. “Eğer benzer reklamlar diğer kurum sitelerinde de yer alıyorsa, karşımızda çok daha derin bir yönetim sorunu var. İlgili bakanlık, budurumu ciddiyetle ele almalı, denetim mekanizmalarını derhal devreye sokmalıdır,” diye konuştu.

“Hukuki Tedbirler ve Reklam Yasağı Hükümleri Unutulmamalı”

Bakanlığın alması gereken tedbirlere de dikkat çeken Pala, “Mevcut hukuki düzenlemeler ve tütün ürünlerine dair reklam yasakları göz önüne alındığında, bir mülki idare web sitesinde böylesi bir içeriğin bir daha yayımlanmasının önlenmesi amacıyla hangi idari ve hukuki tedbirlerin alınacağını öğrenmek istiyoruz,” diyerek, kamu kurumlarının bu konuda daha proaktif davranması gerektiğini belirtti.

“Cevabı Yakından Takip Edeceğiz”

Soru önergesinin TBMM Başkanlığı’na sunulmasının ardından, İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya’dan gelecek yanıt kamuoyunda merakla bekleniyor. Pala, sürecin takipçisi olacağını belirterek, “Bize gelecek yanıt, kamu kurumlarımızın bu türden hukuka aykırı, halk sağlığını tehdit eden uygulamalar karşısında ne kadar hassas olduğunu gösterecek. Eğer bu ihlal sadece yayından kaldırmakla örtbas edilmeye çalışılırsa, bu gibi durumlar tekrarlanmaya mahkûm olur. Sorumluların ortaya çıkarılıp gerekli önlemlerin alınması, topluma verilen en net güvence olacaktır,” diyerek sözlerini noktaladı.